Duitse AfD stapt uit radicaal-rechtse EU-groep ID: sluit de partij zich bij een nieuwe familie aan, of vaart ze in Brussel een eigen koers? (2024)

De radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) stapt uit de Brusselse partijenfamilie Identiteit en Democratie, en gaat op zoek naar een nieuw verbond in het Europees Parlement. Een voorstel van het partijbestuur werd zondag op het partijcongres in Essen aangenomen. Het is een enigszins symbolische stap, aangezien Marine Le Pen en haar Rassemblement National (RN) de AfD hoe dan ook niet langer in de ID-fractie wilden hebben na relativerende opmerkingen van AfD’er Maximilian Krah over de SS. Toch was het besluit op het congres, dat met „bravo”-geroep werd ontvangen, een belangrijk signaal aan het deel van de partij dat te veel compromissen aan buitenlandse partners vreest.

In de congreszaal deed de partij er alles aan om een ongewoon eensgezinde en slagvaardige indruk te maken. Zo werd het voorzittersduo Alice Weidel en Tino Chrupalla met grote instemming herkozen. Buiten ging het er minder vreedzaam aan toe. Tienduizenden demonstranten voerden actie tegen de partij, sommigen met dans en zang, anderen door de AfD-afgevaardigden de weg te versperren en te intimideren. AfD’ers moesten met soms grote politie-escortes naar de ingang van het congres worden gebracht. Twee politieagenten raakten in de confrontatie met demonstranten zwaargewond.

Twee politieagenten raakten zwaargewond bij een confrontatie met demonstranten bij het AfD-partijcongres

Na de klinkende verkiezingswinst bij de Europese verkiezingen, begin juni, leek de AfD vol vertrouwen dat de partij de banden met Identiteit en Democratie (ID) zou kunnen aanhalen. Daartoe werd onder meer Krah uit de Brusselse AfD-afvaardiging gezet. ID wilde de AfD desondanks niet in genade aannemen. Co-voorzitter Alice Weidel erkende in gesprek met weekblad Die Zeit dat als een grote politieke nederlaag te zien. Maar een groot deel van de AfD vindt de uitsluiting door ID juist een bevrijding omdat die zich te veel met het programma van de AfD zou bemoeien – een dispuut dat in Essen zo goed mogelijk werd verbloemd.

Hobbelige campagne

De AfD werd bij de Europese Verkiezingen met 16 procent de tweede partij in Duitsland, vóór de SPD van kanselier Olaf Scholz (14 procent). Die uitslag is goed voor vijftien zetels in het Europees Parlement. Dat resultaat haalde de partij ondanks een uiterst hobbelige campagne. Naar de nummer twee op de AfD-lijst, Peter Bystron, werd een onderzoek in gang gezet omdat hij geld uit Rusland zou hebben aangenomen. Een medewerker van lijsttrekker Maximilian Krah werd aangehouden op verdenking van spionage voor China. Bovendien zei Krah in een interview met de Italiaanse krant La Repubblica dat wat hem betreft „niet iedereen in een SS-uniform automatisch een crimineel” was, reden voor Marine Le Pen om de samenwerking met de AfD op te zeggen. Ook het AfD-bestuur ging het vergoelijken van de SS te ver: Krah werd verordend tijdens de verdere campagne buiten beeld te blijven.

Aan die koers hield de AfD ook na de verkiezing vast: Krah was niet welkom in de AfD-delegatie in Brussel. Krah is wel van plan als eenmansfractie in het parlement te blijven. Het nieuwe hoofd van de AfD-afvaardiging in Brussel is de voormalig nummer drie op de lijst, René Aust. De AfD houdt wél vast aan nummer twee Bystron, maar vanwege het onderzoek tegen hem schuift hij niet door.

De uitsluiting van Krah door het AfD-bestuur om Le Pen en de ID-fractie tegemoet te komen zorgde voor groot ongenoegen bij veel AfD’ers en Krah-fans. Zo schreef de sociale media-medewerker van Krah, Erik Ahrens, op X dat de „eigen kiezers worden verraden”, en de AfD zich aan „buitenlandse partijen onderwerpt”. Ook Krah zelf noemde het „het verkeerde signaal” dat een partij „die voor Duitse belangen opkomt zich door een buitenlandse partij laat voorschrijven met wie ze aantreedt”.

Kritisch over Rusland

Op het partijcongres in Essen is Krah niet aanwezig, wel dragen sommige afgevaardigden T-shirts met zijn beeltenis en de tekst ‘volle solidariteit met Maximilian Krah’. Voor een deel van de AfD is Krah juist door zijn extreme uitspraken de ware vertolker van het AfD-gedachtegoed. Daarbij hoort ook Krahs sympathie voor autocratieën als China en Rusland. Voor het extreme deel van de partij is het Franse RN ook geen geschikte zusterpartij omdat Le Pen zich de laatste tijd vaker kritisch over Rusland uitte – ongehoord binnen de AfD.

In Brussel, op zoek naar een nieuwe familie, zocht de AfD de afgelopen dagen al toenadering tot onder meer de nationalistische partij SOS Roemenië, Konfederacja uit Polen en ultranationalisten Mi Hazánk Mozgalom uit Hongarije. Een nieuwe familie moet voor komende donderdag worden aangemeld.

Maximilian Krah op een elektrische deelstep na het uitbrengen van zijn stem voor de Europese verkiezingen in Dresden, 9 juni. De Europese AfD-lijsttrekker zal na omstreden uitspraken geen deel uitmaken van de AfD-fractie in Brussel.

In Wenen kondigden onderwijl Herbert Kickl van de rechts-radicale FPÖ, de Hongaarse minister-president Viktor Orbán (Fidesz) en de Tsjechische Andrej Babis (ANO) de oprichting van een nieuwe Europese familie aan. De partijen willen zich in Brussel ‘Patriotten voor Europa’ gaan noemen, en staan voor meer soevereiniteit, minder migratie en minder klimaatmaatregelen. Om in Brussel ook als familie te worden erkend, moet het trio nog minstens vier andere partijen vinden die zich bij hen willen aansluiten. AfD-politici uitten zich op zondag geïnteresseerd – maar volgens Duitse media wil Orbán niet met de AfD in zee.

Wel of niet bij de ‘Patriotten’ – voor de AfD komen er bepalende dagen aan. Los van ID en van de grote en machtige zusterpartijen uit Frankrijk (RN) en Italië (Lega) hoopt de partij meer haar eigen koers te kunnen varen. Ook als onderdeel van de nieuwe familie van Orbán zou diens Fidesz waarschijnlijk in hoge mate de toon bepalen. Een eigen fractie met een reeks kleinere randpartijen zou weliswaar veel vrijheid betekenen voor de AfD en de uitspattingen van haar leden, maar dreigt de partij in Brussel ook te marginaliseren.